Deelkracht en praktijkgericht onderzoek

Auris heeft een eigen afdeling Onderzoek die praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek uitvoert. Met dit onderzoek wil Auris bijdragen aan de best mogelijke zorg, onderwijs en dienstverlening voor cliënten en leerlingen die doof/slechthorend zijn of een TOS hebben. Hierbij werkt Auris samen met universiteiten, hogescholen en andere instellingen uit de sector. Centraal in de werkwijze van team Onderzoek staat de kenniscirkel. Kennisvragen worden zoveel mogelijk in overleg met de professionals in de praktijk opgesteld. Vervolgens wordt onderzoek uitgevoerd in samenwerking met professionals. Kennisdeling vindt plaats via de intranetpagina van Onderzoek en door middel van publicaties, presentaties op studiedagen, conferenties en congressen. Tot slot worden nieuwe wetenschappelijke inzichten geborgd in kwaliteitsstandaarden voor de zorg, het onderwijs en de dienstverlening.

In 2021 is gewerkt aan verschillende projecten binnen het programma Deelkracht, in het kader van de expertisefunctie ZG-Zorg in samenwerking met Kentalis en de Nederlandse Stichting voor het Dove en Slechthorende Kind (NSDSK) (meerjarig deelsectorplan zintuiglijkgehandicapten). Naast Deelkracht voert Auris verschillende praktijkgerichte onderzoeksprojecten uit conform de eigen onderzoeksagenda.

Deelkracht

Binnen het programma ‘Deelkracht’ was Auris in 2021 betrokken bij de doelgroepen Taal Ontwikkeling Stoornis (TOS) en Doof/Slechthorend (D/SH).

Deelkracht – TOS

Binnen de programmalijn ‘TOS’ is Auris leider van het deelprogramma ‘TOS 0-5 jaar, het jonge kind’. Auris neemt daarnaast ook deel aan projecten binnen het deelprogramma ‘TOS 5 jaar en ouder’, waarvan Kentalis de deelprogrammaleider is.

Deelprogramma TOS 0-5 jaar

Binnen het deelprogramma 'SO 0-5 jaar’ heeft Auris de jaardoelen grotendeels behaald, ondanks dat het als gevolg van COVID-19 niet (altijd) mogelijk was om fysiek met de projectteams, die ook bestaan uit zorgprofessionals, ervaringsdeskundigen en (ouders van) cliënten met TOS, bijeen te komen.

Een aantal resultaten die in 2021 zijn bereikt:

Handreiking TOS 0-5: Er is gewerkt aan de handleiding voor diagnostiek en behandeling van spraakontwikkelingsstoornissen bij jonge kinderen met TOS. Er is een benoemtaak ontwikkeld. Voor de eerste versie daarvan wordt een pilot opgezet.
TOS-profiel 0-5: Er is een overzicht gemaakt van de literatuur over factoren die de ontwikkeling van kinderen met (een vermoeden van) TOS beïnvloeden en van de meetinstrumenten die binnen de vroegbehandeling worden ingezet om die factoren te registreren of monitoren.
Werkzame elementen 0-5: Er is een systeem ontwikkeld waarmee de kwaliteit en de bewijskracht van elementen uit de literatuur kunnen worden ingedeeld. Er wordt ook gewerkt aan een publicatie voor het blad ‘Van Horen Zeggen’.
Samen met ouders: De dataverzameling in het project is succesvol afgerond. Er zijn interviews gehouden met ouders en met focusgroepen bestaande uit professionals. Deze zijn geanalyseerd en samengevat. Ze dienen als input om aanbevelingen, een product of werkwijze op te leveren zodat de samenwerking met ouders binnen de peuterbehandelgroepen kan worden verbeterd.
Samen met sociaal domein: Er is een grootschalige enquête in de reguliere kinderopvang gehouden, er zijn interviews en bijeenkomsten (focusgroepen) met ZG-professionals en interviews met ouders gehouden en er heeft een organisatiebrede bijeenkomst met ZG-managers en -beleidsmensen plaatsgevonden. Op basis hiervan zijn knelpunten en ontwikkelkansen in kaart gebracht met betrekking tot de samenwerking tussen ZG en de kinderopvang. Tevens zijn aanbevelingen voor implementatie geformuleerd.
TOS-informatiepunt: De website over TOS heeft een naam gekregen: allesovertos.nl. De structuur is ingericht en er wordt gewerkt aan de content.
Toegankelijkheid ZG 0-5: In 2021 is onder meer de cliëntreis in kaart gebracht en is er een overzicht opgeleverd van criteria voor diagnose TOS en toelating tot ZG-zorg in de 1e en 3e lijn en het speciaal onderwijs.

Verder is in 2021 gestart met het deelprogramma-overstijgende project ‘TOS portretten’. In dit project worden kinderen en jongeren met TOS en hun ouders geïnterviewd. Hiervan wordt een kort videoportret gemaakt. Het doel is meer bekendheid te geven aan TOS. Deze portretten worden geplaatst op de websites van consortiumpartners en op allesovertos.nl.

Auris is tevreden over de geboekte voortgang in de projecten binnen ‘TOS 0-5’. Een deel van de projecten loopt door in het nieuwe Deelkracht-programma, dat in 2022 wordt vormgegeven.

Deelprogramma TOS 5+ jaar

Binnen het deelprogramma ‘TOS 5 jaar en ouder’ neemt Auris deel aan elf projecten. Hieronder een samenvatting van de belangrijkste projecten en resultaten die in 2021 zijn behaald:

Taal in Zicht: Het sociaal emotioneel welbevinden in groep 3 wordt voorspeld door communicatieve participatie gemeten op zes maanden na het verlaten van de behandelgroep. Er zijn presentaties gegeven op het congres Partners in Verstaan, de International DLD Research Conference en de International Association for the Study of Child Language (IASCL). Daarnaast is gestart met de dataverzameling in groep 5.
TOS-profiel in de tijd: Er is gewerkt aan het vormgeven van de meetset die op verschillende leeftijden zal worden ingezet. Daarnaast is een Nederlandstalig manuscript ingediend bij ‘Van Horen Zeggen’ en is een Engelstalig artikel in een vergevorderd stadium voor publicatie in een internationaal wetenschappelijk tijdschrift.
Werkzame elementen 5+: Het effectiviteitsonderzoek naar STER- en Krachttraining is uitgevoerd in de vorm van vragenlijsten. Ook zijn interviews afgenomen bij trainers, ouders en cliënten.
Handreiking SOS 5+: Er is gewerkt aan een concept-handreiking voor diagnostiek en behandeling van spraakontwikkelingsstoornissen. Deze bevat een aangepaste beslisboom voor diagnostiek en behandeling.
Handreiking Grammatica: Er is gewerkt aan de concept-handreiking voor diagnostiek en behandeling van morfo-syntactische stoornissen (problemen met het vervoegen van werkwoorden) in zorg en onderwijs. Resultaten van een enquête en interviews onder professionals in zorg en onderwijs zijn gepubliceerd in ‘Van Horen Zeggen’.

Deelkracht – Doof/Slechthorend (D/SH)

Binnen de programmalijn ‘D/SH’ heeft Auris in 2021 deelgenomen aan negen projecten, zeven in de leeftijdsgroep 0-5 jaar (deelprogrammaleiding door NSDSK) en twee in de leeftijdsgroep 5-18 jaar (deelprogrammaleiding door Kentalis).

Deelprogramma D/SH 0-5 jaar

Binnen het deelprogramma ‘D/SH 0-5 jaar’ zijn in 2021 de projecten ‘DSH in zicht’ en ‘Effectiviteit monitor’ definitief gebundeld in het project ‘Hello20’. In dit project zullen D/SH-kinderen van 0-20 jaar worden gevolgd. Dat betekent dat het project ook voortgezet wordt na het einde van Deelkracht 2019-2022.

Een aantal voorbeelden van bereikte resultaten in 2021:

Hello20: De eerste samenvattingen van relevante literatuur gerelateerd aan verschillende deelgebieden die van invloed zijn op de ontwikkeling van D/SH-kinderen zijn opgeleverd en gedeeld. Er is een overzicht van gebruikte monitorinstrumenten en de interventies die binnen de verschillende organisaties worden ingezet.
Effectiviteit interventies: De interventie ‘Taal voor ToM’ (Theory of Mind) wordt onderzocht op effectiviteit. Alle participerende organisaties, ook Auris, hebben deze interventie aangeboden aan een groepje ouders van D/SH-kinderen tussen de 2,4-4 jaar oud. Daarna zijn alle ouders en kinderen gefilmd voor ouder-kind interactie en zijn er onderzoekstaken afgenomen bij de kinderen. De verkregen data wordt in 2022 uitgewerkt en geanalyseerd.
Effectiviteit behandelgroepen: Er is een inventarisatie gemaakt van alle peuterbehandelgroepen voor D/SH-kinderen bij alle organisaties. Onderzocht is onder meer welke mensen er op de groep werken, de hoeveelheid kinderen op een groep en interventies die worden ingezet. Als vervolg hierop worden in 2022 gesprekken met professionals gepland.
Samen gebaren: NGT-docenten van Auris, Kentalis en de NSDSK werkten verder aan het ontwikkelen van een gebarenmodule voor pedagogisch begeleid(st)ers op reguliere kinderdagverblijven waar D/SH-kinderen zitten. Ook is een start gemaakt met een inventarisatie bij de verschillende organisaties hoe de NGT-ontwikkeling van kinderen wordt gemonitord en welke informatie ouders krijgen over het gebruik van gebaren.
Wat hoor ik: Het instrument voor ouders om meer inzicht te krijgen in de auditieve beperking van hun D/SH-kind krijgt steeds meer vorm. De eerste (film)opnames zijn gemaakt. Uitbreiding hiervan staat op de planning voor 2022. Op eenzelfde manier is er een tool gemaakt gerelateerd aan het goed (leren) dragen van hoortoestellen.
Transitie zorg – onderwijs: In 2021 zijn er verschillende focusgroepbijeenkomsten gehouden met ouders van D/SH-kinderen die de overstap van behandelgroep naar onderwijs moeten maken en met ouders waarvan de kinderen de overstap korter dan een jaar geleden hebben gemaakt.
Toegankelijkheid ZG-zorg: De projectgroep heeft gewerkt aan het ontwikkelen van een ‘werkwijzer’ voor professionals. Hierin kunnen zij informatie en tips vinden over het omgaan met diversiteit in hun werk. Dat kan praktische informatie zijn, zoals hoe zij kunnen controleren of een brief of verslag voor ouders in begrijpelijke taal is geschreven. Maar ze kunnen hier ook informatie vinden over bijvoorbeeld cultuursensitief werken.

Deelprogramma TOS 5+ jaar

Binnen het deelprogramma ‘TOS 5 jaar en ouder’ neemt Auris deel aan elf projecten. Hieronder een samenvatting van de belangrijkste projecten en resultaten in 2021:

Taal in Zicht: Sociaal emotioneel welbevinden in groep 3 wordt voorspeld door communicatieve participatie gemeten op zes maanden na het verlaten van de behandelgroep. Er zijn presentaties gegeven op het congres Partners in Verstaan, de International DLD Research Conference en IASCL. Daarnaast is gestart met de dataverzameling in groep 5.
TOS-profiel in de tijd: Er is gewerkt aan het vormgeven van de meetset die op verschillende leeftijden zal worden ingezet. Daarnaast is een Nederlandstalig manuscript ingediend bij ‘Van Horen Zeggen’ en is een Engelstalig artikel in een vergevorderd stadium voor publicatie in een internationaal wetenschappelijk tijdschrift.
Werkzame elementen 5+: Het effectiviteitsonderzoek naar STER- en Krachttraining is uitgevoerd in de vorm van vragenlijsten. Ook zijn interviews afgenomen bij trainers, ouders en cliënten.
Handreiking SOS 5+: Er is gewerkt aan een concept-handreiking voor diagnostiek en behandeling van spraakontwikkelingsstoornissen. Deze bevat een aangepaste beslisboom voor diagnostiek en behandeling. Ook is er een presentatie gegeven op het internationale congres IASCL.
Handreiking Grammatica: Er is gewerkt aan de concept-handreiking voor diagnostiek en behandeling van morfo-syntactische stoornissen in zorg en onderwijs. Resultaten van een enquête en interviews onder professionals in zorg en onderwijs zijn gepubliceerd in ‘Van Horen Zeggen’.

Deelkracht – Doof/Slechthorend (D/SH)

Deelprogramma D/SH 0-5 jaar

Binnen het deelprogramma ‘D/SH 0-5 jaar’ zijn in 2021 de projecten ‘D/SH in zicht’ en ‘Effectiviteit monitor’ definitief gebundeld in het project ‘Hello20’. In dit project zullen D/SH-kinderen van 0-20 jaar worden gevolgd. Dat betekent dat het project ook wordt voortgezet na het einde van Deelkracht 2019-2022.

Een aantal voorbeelden van bereikte resultaten in 2021:

Hello20: De eerste samenvattingen van relevante literatuur gerelateerd aan verschillende deelgebieden die van invloed zijn op de ontwikkeling van D/SH-kinderen zijn opgeleverd en gedeeld. Er is een overzicht van gebruikte monitorinstrumenten en de interventies die binnen de verschillende organisaties worden ingezet.
Effectiviteit interventies: De interventie ‘Taal voor ToM’ (Theory of Mind) wordt onderzocht op effectiviteit. Alle participerende organisaties, ook Auris, hebben deze interventie aangeboden aan een groepje ouders van D/SH-kinderen tussen de 2,4-4 jaar oud. Daarna zijn alle ouders en kinderen gefilmd voor ouder-kind interactie en zijn er onderzoekstaken afgenomen bij de kinderen. De verkregen data wordt in 2022 uitgewerkt en geanalyseerd.
Effectiviteit behandelgroepen: Er is een inventarisatie gemaakt van alle peuterbehandelgroepen voor D/SH-kinderen bij alle organisaties. Onderzocht is onder meer welke mensen er op de groep werken, de hoeveelheid kinderen op een groep en interventies die worden ingezet. Als vervolg hierop worden in 2022 gesprekken met professionals gepland.
Samen gebaren: NGT-docenten van Auris, Kentalis en de NSDSK werkten verder aan het ontwikkelen van een gebarenmodule voor pedagogisch begeleid(st)ers op reguliere kinderdagverblijven waar D/SH-kinderen zitten. Ook is een start gemaakt met een inventarisatie bij de verschillende organisaties hoe de NGT-ontwikkeling van kinderen wordt gemonitord en welke informatie ouders krijgen over het gebruik van gebaren.
Wat hoor ik: Het instrument voor ouders om meer inzicht te krijgen in de auditieve beperking van hun D/SH-kind krijgt steeds meer vorm. De eerste (film)opnames zijn gemaakt. Uitbreiding hiervan staat op de planning voor 2022. Op eenzelfde manier is er een tool gemaakt gerelateerd aan het goed (leren) dragen van hoortoestellen.
Transitie zorg – onderwijs: In 2021 zijn er verschillende focusgroepbijeenkomsten gehouden met ouders van D/SH-kinderen die de overstap van behandelgroep naar onderwijs moeten maken en met ouders waarvan de kinderen de overstap korter dan een jaar geleden hebben gemaakt.
Toegankelijkheid ZG-zorg: De projectgroep heeft gewerkt aan het ontwikkelen van een ‘werkwijzer’ voor professionals. Hierin kunnen zij informatie en tips vinden over het omgaan met diversiteit in hun werk. Dat kan praktische informatie zijn, zoals hoe zij kunnen controleren of een brief of verslag voor ouders in begrijpelijke taal is geschreven. Maar ze kunnen hier ook informatie vinden over bijvoorbeeld cultuursensitief werken.

Onderzoeksresultaten

Naast het onderzoek dat Auris uitvoert in het kader van Deelkracht wordt praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek op basis van de eigen onderzoeksambitie uitgevoerd. Deze ambitie is vastgesteld in 2021.

De volgende onderzoeksprojecten of -activiteiten vonden in 2021 plaats:

TOS en Spelling: In samenwerking met de Universiteit van Amsterdam (UvA) en de Universiteit Utrecht (UU) werd in het speciaal onderwijs en de Ambulante Dienstverlening (AD) onderzocht welke problemen leerlingen met TOS in de bovenbouw ervaren op het gebied van spelling en wat de competentiebeleving is van leerkrachten en AD’ers als het gaat om spellingonderwijs. In 2021 is gewerkt aan een Nederlandstalig artikel voor ‘Didactief’ waarin de resultaten van de leerkrachtgegevens worden gepresenteerd. Over de leerlinggegevens zijn eerste resultaten naar buiten gebracht op de Nationale Dyslexieconferentie door prof.dr. De Bree. Er is daarnaast gewerkt aan een analyseplan voor de zeer grote dataset van leerlinggegevens.
Zinsbouw in de Klas: Een ontwikkelgroep bestaande uit logopedisten ontwikkelde in samenwerking met de afdeling Onderzoek groepslessen om in de bovenbouw van het speciaal onderwijs klassikaal voegwoorden en woordsoorten te oefenen. Om de effectiviteit van de groepslessen te onderzoeken, is in 2021 een pilot uitgevoerd. Op basis van de resultaten en ervaringen van de logopedisten die de lessen hebben gegeven, zijn plannen gemaakt voor doorontwikkeling van de groepslessen.
Krachttraining: Dit onderzoek naar de effectiviteit van Krachttraining op de communicatieve redzaamheid van kinderen en jongeren met TOS is op initiatief van praktijkprofessionals (onder begeleiding van team Onderzoek) tot stand gekomen. De dataverzameling is in 2020 gestart en loopt door tot begin 2022. Door de coronamaatregelen duurden sommige behandelingen wat langer dan normaal, waardoor de dataverzameling vertraging opliep.
FOCUS op communicatieve participatie: In samenwerking met de NSDSK, Kentalis, Adelante en Pento voert Auris een onderzoek uit naar het meten van (vooruitgang in) de communicatieve participatie van peuters in de behandelgroep door middel van de oudervragenlijst FOCUS-34-NL. Bekeken wordt of de behandelaars meerwaarde zien voor diagnostiek en behandeling en of er aan de hand van de vragenlijst vooruitgang kan worden gemeten op het gebied van communicatieve participatie en hoe die zich verhoudt tot de vooruitgang op de logopedische testen. De dataverzameling is in 2021 afgerond.
Meertaligheid onder de Loep (MoL): In samenwerking met de NSDSK en Kentalis is op basis van literatuuronderzoek en informatie verzameld tijdens bijeenkomsten van focusgroepen (met zorgprofessionals én met ouders van meertalige kinderen met TOS) een werkwijze ontwikkeld om de meertalige ontwikkeling van peuters met TOS op de behandelgroep te monitoren (inclusief vernieuwde Anamnese Meertaligheid). In 2020 heeft de pilot van deze werkwijze succesvol plaatsgevonden. Logopedisten waren enthousiast: de werkwijze geeft duidelijkheid en structuur en geeft meer inzicht in de meertalige ontwikkeling van het kind, ook voor ouders. In 2021 zijn de resultaten geanalyseerd, gepresenteerd op het congres Partners in Verstaan en beschreven in een artikel voor ‘Van Horen Zeggen’ (artikel is ingediend). Tevens is een aantal scoreformulieren in BergOp geschikt gemaakt voor conceptuele testafnames. In Deelkracht 2023-2026 wordt dit onderzoek waarschijnlijk voortgezet.
Promotieonderzoek FONOGRAM: Anouk Scheffer is als promovendus bij Auris bezig met haar promotieonderzoek naar de relatie tussen fonologie en grammatica bij kinderen met TOS. Zij brengt in haar onderzoek de fonologische en grammaticale ontwikkeling van kinderen met TOS tussen 3 en 6 jaar in kaart en onderzoekt in hoeverre deze ontwikkelingsgebieden samenhangen. In 2020 heeft zij het eerste deelproject van haar promotieonderzoek naar de grammaticale ontwikkeling afgerond. In 2021 schreef Anouk hierover een artikel, dat naar verwachting in 2022 wordt gepubliceerd. Ook heeft zij data verzameld ten behoeve van het volgende deelproject over de samenhang.