Onderzoek

Auris heeft een eigen afdeling Onderzoek die praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek uitvoert. Met dit onderzoek wil Auris bijdragen aan de best mogelijke zorg, onderwijs en dienstverlening voor cliënten en leerlingen die doof/slechthorend zijn of een TOS hebben. Hierbij werkt Auris samen met universiteiten, hogescholen en andere instellingen uit de sector. Centraal in de werkwijze van team Onderzoek staat de kenniscirkel. Kennisvragen worden zoveel mogelijk in overleg met de professionals in de praktijk en ervaringsdeskundigen opgesteld. Vervolgens wordt onderzoek uitgevoerd in samenwerking met professionals en ervaringsdeskundigen. Kennisdeling vindt plaats via de intranetpagina van de afdeling Onderzoek en door middel van publicaties, presentaties op studiedagen, conferenties en congressen. Tot slot worden nieuwe wetenschappelijke inzichten geborgd in kwaliteitsstandaarden voor de zorg, het onderwijs en de dienstverlening. De activiteiten van de afdeling Onderzoek zijn hiermee gericht op het versterken van het evidence informed werken in zorg en onderwijs binnen de eigen organisatie en de sector.

Deelkracht

In 2022 is in het kader van de expertisefunctie Zintuiglijk Gehandicaptenzorg in samenwerking met Kentalis en NSDSK (Meerjaren Deelsectorplan Zintuiglijk Gehandicapten) gewerkt aan verschillende projecten binnen het programma Deelkracht. Naast Deelkracht voert Auris verschillende praktijkgerichte onderzoeksprojecten uit conform de eigen onderzoeksagenda.

Het meerjarenplan Deelkracht liep van 2020 tot en met 2022. In 2022 is het nieuwe meerjarenplan voor de periode 2023–2026 opgesteld. Een aantal projecten is afgesloten en een aantal projecten loopt door. Binnen het programma Deelkracht is Auris betrokken bij de doelgroepen TOS en D/SH. Voor de programmalijn TOS 0-5 jaar voert Auris de deelprogrammaleiding uit. In 2022 is verder gewerkt aan de projecten die in 2020 zijn gestart. Een update van de projecten.

Deelprogramma TOS 0-5 jaar

Handreiking SOS 0-5

De handleiding voor diagnostiek en behandeling van spraakontwikkelingsstoornissen bij jonge kinderen met TOS is gereed. Tevens is een benoemtaak ontwikkeld. In 2023 wordt een brede effectiviteitsstudie naar de behandeling van spraak- en ontwikkelingsstoornissen bij kinderen met TOS van 2;5 tot 18 jaar uitgevoerd.

TOS-profiel 0-5

In dit project zijn op basis van literatuurstudie, interviews en focusgroepen de factoren in kaart gebracht die de taalontwikkeling, de sociaal-emotionele ontwikkeling en de communicatieve participatie van jonge kinderen met TOS beïnvloeden. Deze factoren worden de komende periode gemonitord.

Werkzame elementen 0-5

Er is een overzicht gemaakt van potentieel werkzame elementen van het huidige aanbod in de vroegbehandeling. Hierover is een artikel op het kennisplatform ‘Van Horen Zeggen’ (VHZ Online) verschenen.

Samen met ouders

Dit project is afgerond. Voor ouders is een overzicht gemaakt van aanbieders van zintuiglijke gezondheidszorg van vroegbehandeling TOS. Tevens is een vragenboekje voor ouders gemaakt met bijbehorende poster en een handreiking voor professionals om de samenwerking met ouders binnen de peuterbehandelgroepen te verbeteren.

Samen met sociaal domein

Ook dit project is afgerond. Er is een grootschalige enquête in de reguliere kinderopvang gehouden, er zijn interviews en focusgroepen met professionals uit de zintuiglijke gezondheidszorg en interviews met ouders afgenomen en er vond een organisatiebrede bijeenkomst met managers en beleidsmedewerkers uit de zintuiglijke gezondheidszorg plaats. Op grond hiervan zijn de knelpunten in kaart gebracht en aanbevelingen geformuleerd om de samenwerking tussen de zintuiglijke gezondheidszorg en de kinderopvang te verbeteren. Hierover is een artikel op VHZ Online verschenen.

TOS-informatiepunt

De website ‘AllesoverTOS’ is gelanceerd. Het ouderdeel is gevuld. Het deel voor de professionals volgt in 2023.

Toegankelijkheid ZG 0-5:

Dit project is afgerond. Op basis van cliëntreizen en interviews zijn knelpunten en aanbevelingen met betrekking tot de toegankelijkheid van de zintuiglijke gezondheidszorg in kaart gebracht.

Deelprogramma TOS 5+ jaar

Binnen het deelprogramma ‘TOS 5 jaar en ouder’ neemt Auris deel aan elf projecten. Een samenvatting van de belangrijkste projecten en resultaten die in 2022 zijn behaald:

Taal in Zicht

Dit is een longitudinale studie met als doel inzicht te krijgen in de talige en sociaal-emotionele ontwikkeling en het maatschappelijk functioneren van kinderen en (jong) volwassenen met (een vermoeden van) TOS. In 2022 is meetmoment 3 van de eerste lichting kinderen uitgevoerd. De werving van kinderen is afgerond. Zeshonderd kinderen nemen deel aan dit onderzoek.

TOS-profiel in de tijd

De definitieve testbatterij om op transitiemomenten verschillende kenmerken van TOS te meten is vastgesteld. Er is gestart met de dataverzameling.

Werkzame elementen 5+

Het effectiviteitsonderzoek naar de STER- en Krachttraining is afgerond. Op basis hiervan zijn aanbevelingen opgesteld.

Handreiking SOS 5+

Er is gewerkt aan een concept-handreiking voor diagnostiek en behandeling van spraakontwikkelingsstoornissen. Deze bevat een aangepaste beslisboom voor diagnostiek en behandeling.

Handreiking Grammatica

De eerste versie van de concept-handreiking voor diagnostiek en behandeling van morfo-syntactische stoornissen in zorg en onderwijs is gereed. Tevens is een poster ‘Eerste hulp bij grammaticale problemen’ opgeleverd.

Naast deze projecten is in 2022 verder gewerkt aan het deelprogramma-overstijgende project ‘TOS portretten’. In dit project worden kinderen en jongeren met TOS en hun ouders geïnterviewd. Hiervan wordt een kort videoportret gemaakt met als doel TOS meer bekendheid te geven. Deze portretten worden geplaatst op de websites van consortiumpartners en op Allesovertos.nl.

Deelkracht – Doof/Slechthorendheid (D/SH)

Binnen de programmalijn D/SH heeft Auris in 2022 deelgenomen aan negen projecten, zeven in de leeftijdsgroep 0-5 jaar [deelprogrammaleiding door Nederlandse Stichting voor het Dove en Slechthorende Kind (NSDSK)] en twee in de leeftijdsgroep 5-18 jaar (deelprogrammaleiding door Kentalis). Er zijn flinke verschillen in de mate van participatie van Auris in de verschillende projecten. Dat kan variëren van uitsluitend meelezen met wat er binnen het project wordt ontwikkeld, tot volwaardig meedoen aan het ontwikkelen van materiaal.

Deelprogramma D/SH 0-5 jaar

Een aantal voorbeelden van bereikte resultaten in 2022:

Hello20

Dit is een longitudinale studie waarin D/SH kinderen van 0-20 jaar worden gevolgd. Er is een overzicht van gebruikte monitorinstrumenten en de interventies die worden ingezet binnen de verschillende organisaties.

Effectiviteit interventies

Er is onderzoek gedaan naar de effectiviteit van de interventie ‘Taal voor ToM’ (Theory of Mind). Alle participerende organisaties, ook Auris, hebben deze interventie aangeboden aan een groepje ouders van D/SH-kinderen tussen de 2,4-4 jaar oud. Daarna zijn alle ouders en kinderen gefilmd voor ouder-kind interactie en zijn er onderzoekstaken afgenomen bij de kinderen. In 2022 is de verkregen data uitgewerkt en geanalyseerd.

Samen gebaren

Door NGT-docenten van Auris, Kentalis en de NSDSK is gewerkt aan het ontwikkelen van een gebarenmodule voor pedagogisch begeleid(st)ers op reguliere kinderdagverblijven waar D/SH-kinderen zitten. Deze gebarenmodule (vijf lessen op locatie) is bijna gereed en wordt begin 2023 opgeleverd. Daarnaast is een training voor de INDEX1 ontwikkeld.

Wat hoor ik

Doel van het project is om het inzicht van ouders en professionals over gehoorverlies en het effect van hoorrevalidatie op de gesproken taalontwikkeling van D/SH-kinderen te vergroten. Hiertoe zijn verschillende tools ontwikkeld:

• een video/animatieproduct met ervaringsverhalen om ouders van slechthorende baby’s (die net een hoortoestel hebben gekregen) te ondersteunen om de hoortoestellen te laten dragen;

• een hoorsimulatietool voor de vroegbehandeling van D/SH-kinderen van 0 t/m 5 jaar om het gehoorverlies van een kind en de invloed van hoortoestellen daarop inzichtelijker te maken voor ouders/cliëntsysteem (doorontwikkeling).

Daarnaast is gewerkt aan een rapport en een wetenschappelijk artikel over dit project.

Communicatiecursussen leerlingen

Er is in 2022 gewerkt in twee teams. Eén team heeft gewerkt aan de e-learningmodule SIGN voor ouders en beroepskrachten. Deze is in september 2022 afgerond en kon in de pilot worden meegenomen. Een tweede team heeft zich beziggehouden met de ontwikkeling van het lessenpakket voor de kinderen. Dit pakket omvat het SIGN-kinderleerportaal en de online lessen. Dit product is gereed.

Toegankelijkheid zintuiglijk gehandicaptenzorg

De projectgroep heeft gewerkt aan het ontwikkelen van een werkwijzer voor professionals. Hierin kunnen zij informatie en tips vinden over het omgaan met diversiteit in hun werk. Dat kan praktische informatie zijn, bijvoorbeeld hoe zij kunnen controleren of een brief of verslag voor ouders in begrijpelijke taal is geschreven of informatie over cultuursensitief werken.

Stap in, gebaar mee!

Dit deelprogrammaoverstijgende project is in 2022 gestart. Het bestaat uit twee onderdelen: een informatiepakket voor ouders van D/SH-kinderen over het taalaanbod voor hun kind en het ontwikkelen van Nederlandse Gebarentaalmodules voor ouders en D/SH-kinderen van 0-18 jaar.

Breakout4TOS

Breakout4TOS is een door Deelkracht in samenwerking met Kentalis en NSDSK ontwikkelde groepsbehandeling voor jongeren/jongvolwassenen met TOS van 16-23 jaar op weg naar zelfstandigheid. De groepsbehandeling richt zich op vaardigheden rondom zelfstandigheid en behandelt thema’s zoals vrije tijd, vriendschappen, relaties en wonen. Het programma bestaat uit veertien bijeenkomsten van elk drie uur. In 2022 is binnen Auris een pilot uitgevoerd. De groepsbehandeling werd verzorgd door twee orthopedagogen werkzaam bij Auris Zorg en Auris Onderwijs. Ook binnen Kentalis vond een pilot plaats.

In de evaluatie met de jongeren en ouders bleek dat de jongeren zich zekerder voelen over bepaalde thema’s en beter weten wat zij willen en hoe ze daar zélf naartoe kunnen werken. De ouders gaven aan dat zij een vergroot bewustzijn rondom zelfstandigheid (wat wil ik?) bij hun kind bemerkten en dat zij zelf leerden om hun kind wat meer los te laten. Het delen van ervaringen in een groep, de afwisseling in werkvormen en het doen van rollenspellen werd door de jongeren als heel helpend benoemd. Met het ontwikkelteam van Deelkracht wordt in 2023 geëvalueerd: welke aanpassingen zijn nodig/wenselijk? Hoe gaan we verder met deze groepsbehandeling binnen de verschillende organisaties? Zie voor meer informatie en opgeleverde resultaten: www.Deelkracht.nl

Auris onderzoeksresultaten

Naast het onderzoek dat Auris uitvoert in het kader van Deelkracht wordt praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek op basis van de eigen onderzoeksambitie uitgevoerd. Deze ambitie is vastgesteld in 2021. De volgende onderzoeksprojecten of -activiteiten vonden in 2022 plaats:

TOS en Spelling

In samenwerking met de Universiteit van Amsterdam en de Universiteit Utrecht werd in het speciaal onderwijs en de Ambulante Dienstverlening onderzocht welke problemen leerlingen met TOS in de bovenbouw ervaren op het gebied van spelling en wat de competentiebeleving is van leerkrachten en ambulant dienstverleners als het gaat om spellingonderwijs. In 2020 zijn de gegevens verzameld. In 2022 is een artikel over de leerkrachtgegevens uit het onderzoek gepubliceerd in Didactief. Tevens is een promotietraject gestart op basis van de data uit dit onderzoek.

Zinsbouw in de Klas

Logopedisten ontwikkelden in samenwerking met de afdeling Onderzoek groepslessen om in de bovenbouw van het speciaal onderwijs klassikaal voegwoorden en woordsoorten te oefenen. Om de effectiviteit van de groepslessen te onderzoeken, heeft in 2021 een pilot plaatsgevonden en op basis van de resultaten en ervaringen van de logopedisten die de lessen gaven, zijn in 2022 plannen gemaakt voor doorontwikkeling van de groepslessen.

Promotieonderzoek FONOGRAM

Een promovendus bij Auris werkt aan haar promotieonderzoek naar de relatie tussen fonologie en grammatica bij kinderen met TOS. Zij brengt in haar onderzoek de fonologische en grammaticale ontwikkeling van kinderen met TOS tussen 3 en 6 jaar in kaart en onderzoekt in hoeverre deze ontwikkelingsgebieden samenhangen. In 2020 heeft zij het eerste deelproject van haar promotieonderzoek naar de grammaticale ontwikkeling afgerond. In 2022 is de eerste internationale publicatie uit dit promotieonderzoek verschenen.

Leerstoel TOS en passend onderwijs

Auris heeft in 2020 de bijzondere leerstoel TOS in Passend Onderwijs in samenwerking met de Universiteit Utrecht gerealiseerd. Prof.dr. Elise de Bree is op 1 februari 2021 gestart als hoogleraar TOS in Passend Onderwijs. In samenwerking met onderzoekers van Auris is een aantal projecten gestart, die ook aansluiten bij voornoemde onderzoeksambitie.

Sociale netwerken in de klas

In samenwerking met de Universiteit van Amsterdam voeren de Universiteit Utrecht en Auris onderzoek uit naar relaties in de klas. Kinderen bij wie de taalontwikkeling minder vlot verloopt, zoals kinderen met een taalontwikkelingsstoornis, voelen zich soms minder verbonden met school, ervaren soms moeilijkheden bij sociaal en talig leren en blijken vaker slachtoffer van pesten. Een goede relatie met de leerkracht of met klasgenootjes kan helpen om deze problemen tegen te gaan. Toch is er maar weinig bekend over hoe deze relaties tussen kinderen met of zonder taalproblemen verschillen en welke klas-, leerkracht- en kindkenmerken bijdragen aan de kwaliteit van die relaties. Het doel van dit project is om de kwaliteit van de relaties in kaart te brengen. In 2022 is gestart met het werven van deelnemers.

Mogelijkheden voor inclusiever onderwijs aan oudere leerlingen met een TOS

Dit project bestaat uit drie deelprojecten. In het eerste deelproject worden oudere leerlingen met een TOS (vanaf 9 jaar) in beeld gebracht: wie zijn zij, hoe zien hun profielen eruit en wat zijn hun onderwijs- en ondersteuningsbehoeften? In het tweede deelproject wordt gekeken naar de mogelijkheden voor specialistisch taalaanbod voor deze oudere leerlingen. Het derde deelproject richt zich op de mogelijkheden voor ondersteuning op andere onderwijsbehoeften dan taal. Het doel van dit onderzoek is meer duidelijkheid verkrijgen over hoe vanuit de sector optimaal kan worden ingespeeld op de onderwijsbehoefte van deze oudere leerlingen met een TOS en de ondersteuningsvragen vanuit het regulier onderwijs. Het project is in 2021 geheel voorbereid, in 2022 is een junior-onderzoeker gestart met de uitvoering. In 2022 zijn ruim dertig professionals die betrokken zijn bij het onderwijs aan leerlingen met een TOS geïnterviewd. Daarnaast zijn bijna 300 dossiers geanalyseerd.

StelT

In het project StelT wordt de stelvaardigheid (het schrijven van teksten) van kinderen met een TOS vergeleken met die van leerlingen zonder TOS uit het regulier onderwijs. Aan de hand van opstellen worden allerlei verschillende aspecten van het stellen vergeleken. Hierbij wordt naast kwantitatieve maten (zoals het aantal zinnen, het type woorden, het aantal en typefouten) ook gekeken naar meer kwalitatieve aspecten van de verhalen die ze schrijven (zoals fantasierijkheid, creatief taalgebruik, voorstelbaarheid). De resultaten geven handvatten hoe met leerlingen met een TOS aan hun schrijfvaardigheid kan worden gewerkt. De dataverzameling is in 2022 gestart.

Onderzoek Verrijkte Taalklas

Binnen het project Pilots Expertise Primair onderwijs is een pilot gestart met een verrijkend taalaanbod voor jonge kinderen (groep 2) waarvan de vraag is of er wellicht sprake is van TOS. Deze pilot wordt door de afdeling onderzoek in samenwerking met prof.dr. Elise de Bree gevolgd in de vorm van een actieonderzoek. Doel van het onderzoek is zicht krijgen op kansen en bedreigingen voor het vormgeven van samenwerkingen tussen het primair onderwijs, de voor- en vroegschoolse educatie en Auris, met als doel het bevorderen van inclusiever onderwijs. In 2022 is data verzameld over het samenwerken tussen de verschillende betrokken partijen en over de opbrengsten voor professionals.

Taal doe je samen

Sinds 2022 is het wachtlijstaanbod ouder-kindgroep ‘Taal doe je Samen’ standaard onderdeel van de behandeling op een peuterbehandelgroep. Tijdens ‘Taal doe je Samen’ leren ouders hoe zij spelenderwijs de taal bij hun kind kunnen stimuleren. Zij worden hierin tijdens vier themabijeenkomsten gecoacht door ervaren medewerkers van Auris. Ouders krijgen zo ook inzicht in wat de behandeling op de behandelgroep inhoudt. Daarnaast volgen ouders een informatiebijeenkomst, waarin zij meer informatie krijgen over TOS.

Auris heeft de inhoud van dit zorgaanbod gedeeld met NSDSK. Samen met deze stichting voert Auris vanuit Deelkracht een effectiviteitsonderzoek uit naar ‘Taal doe je Samen’. De looptijd van dit onderzoek is twee jaar.